Friday, December 19, 2008

ZOLATE PATÂTNA (Appreciation of Zo Poetry)

By Philip Thanglienmâng, M.A(Linguistics)
Zo late chi tuomtuom a om hi. Khenkhat toumunla pawlkhat sannemla, zangtala, lalêh leh adgdg a om hi. La pâtâtna i chi ciengin la khat sunga a gui kichiendan leh dawng khat ah thuteng bangza a om e? chi leh a okaidan, a thutengte kizawitawndan chite i genna ahi. A phuotu min leh khuo, a sepdohte leh a hinate hilcien ngai hi. Tualeh tua la dawngte sunga laphuotu in bang ahing hil nuom ahiei chite khuoltuona ahi. A thu a late sungah hindan, poudan, khosahdan, nopsahdan, gentheidan, dana, kana chite leh adgdgte a tomkim a genkhietna khu La pâtâtna kici ahi.
Tuinle; tam anei La pâtâtna genkhawm vai:
1. a.Khangvâimâng leh tuon a pupa,
Tongciemna kângtui munzâng hi e.
b. Zo Gunpi leh kângtui minthang
A tua tung Zota kuolsung ci u’e.
Apâtâtna 1: Tami la ahileh gamngaila ahi. Pu. Mang Cin Khup MPpu in Zogam a tapna a phuo ahi. Nidanglai a i pu i pate leh Kawlmangte a na kithukimna uh gamgi a genna ahi. Kawlgam zâng- Chindwin leh Kalemyo phâizâng gamte Zo te gam na hi ci latapna ahi. Zogam gamgi pen Zo gunpi-Chindween gunpi apat Loktak tuibêm(dil) tan a china ahi. A gui masa sungah kamteng(syllable) 8(giet) a om a, a gui nina ah kamteng 9(kuo) a om hi. Tami la pen Zangta la kai ahi.
2. a. Tuizum Mângkâng kîl bang hing khang,
Zota kuolsung zil bang lîng e,
Pienna i gamlei aw phal si’ng e.
b. Pienna gamlei leh i Zogam kuom,
Lal ka naw sansi’n hing zêl e,
Ngalliem vontawi ka lâulou lâi e.
Apâtâtna 2: Tami gamngai la ahi. Agui masa leh anina ah kamteng 8(giet) chiet a om hi. Agui thumna ah kamteng 9(kuo) a om hi. Mangkangte ahing khanlet lai u’a Zogam a pawtpuo mihing ahingmat sawm lai u’a kiphuo ahi. Zote’n a pienna gam uh a it mama zieh u’a mi khut sunga alutsah nuomlouna uh laphuo ahi. Zogâl lâi a, Mangkangte leh Zote huoisetah a a kidouna u’a sisan naisan luonna a kitapna ahi. Hangsantahin ngaltang hat ma bangin a Zogam uh hung u’a,tualeh shina mi tampite’n atuoh u’a, nanleh Mangkangte a zau mawngmawng sih uhhi.
3. a) Zângkhen kawlchieng ka tawi minthang toh,
Sang ka kap lentukuom a zâl,
b) Sang ka kâp lentukuom a zâl,
Na bângkim na’i cin leh tuoi, Na bângkim na uoi?
Apatatna 3:Tami hanla ahi. Agui masa sungah thuteng 9(kuo) a om a, a gui nina sungah kamteng 8(giet) chiet a om hi. Agui thumna ah kamteng 7(sagi) atawpna gui ah thuteng guh a om hi. Tami la pen gamvahmi pasal khat in a thau tawi toh sa khat a tha khu a phuona ahi. A u-a naute’n a tangkim na uoi chia a phuona ahi.
4.(a) I Senam Zolei nunnuom,
Mi lênna’n ka phal lou e,
Pu lênna; tuon Pupa lênna aw e.
(b) Pu lênna tuon Pupa lênna,
Guol toh sang muol ka suona,
Sih vâng e, phal thei sih vâng aw e.
Apatatna: Tami laphuo pen phamsa Paul Gin Za Pao(Sugnu khuo) ahi. Tami gamngai la ahileh Senam khuo midangte’n a kisim lai a kiphuo ahi. Adawng khatna a, agui masa leh anina sungah kamteng(syllable) 7 sagi chiet a om a, agui thumna ah kamteng 10(sawm) a om hi. Adawng nina a, a gui masapen ah kamteng 10(sawm) a om a,agui nina ah kamteng 7 sagi a om a, a gui thumna ah kamteng 9(kuo) a om hi.
5. a. Pâlpum minthang bânzâl suosiem,
Cîn minthang, toh hei lawm e.
b. Ka kotnawl a zuo lunggin aw,
Buollou lâukha ngâi ing aw e.
Apatatna: Tami la tang-ai ahilouleh sa-ai, ton la ahi. Aphuotu in a u-pa lutung a tuhpâl hoi mama asiet a et cienga etlawm a sah thu a phuona ahi. A kot kunglam a et cienga a pa sisa a lungsim a hing kilang, angai mama thu aphuona ahi. A gui masa sungah kamteng 8(giet) a om chiet a, agui nina ah, kamteng 7(sagi) a om hi. A gui tawpna ah kamteng 9(kuo) a om hi.
6.a. Tuoi minthang leh khomuol lumsuong,
Hânzei tawina’n lawm sa’ng e.
b. Hanzei tawina’n lawm sa’ng e,
Sanggiel pawl toh lawm sa’ng e.
Apatatna: Tami hanla ahia, a tapa in kamei gielnei amat a tapna ahi. Khomuol lumsuong dawna mun a, hanla asahna thu ahi. Kamkei gielnei ahing puoh tung zou khomuol suongdaw tung kikou zen a ahatna hanla asah thu ahi.
7. a. Sâumang kânkong ka kalni’n zângni diel e,
Vuisâi luong sing bang lum e.
b. Lunggin teng maciengsuon ta’ng e,
Vuisâi thângmuol ah suo’ng e.
Apatatna: Tami hanla ahia, gamvahmi khat in saipi a thana la hi. Sabeng a kuon saipi lien mama khat a mat thu ahi. Inn a’ng tun hun in ni a tumta hi. A samat pen tuongphei lai ah a siel hi. A hieng a santeng toh a ai-khawm a a nekhawm hi. A gui masa ah kamteng 11(sawm leh khat) a om a, a gui nina ah, kamteng 7 sagi a om hi. Adawng nina ah, a gui masapen ah kamteng 8 giet a om a, agui nina ah, kamteng 7 sagi a om hi.
Dohnate:
Tam anei a late patatna gieldoh in.
1 t0 5 ladawng phuotu Paul Gin Za Pau(Sugnu)
1. Sien toh houlung ka kum a ,
Agin gimnei ka zâh aw,
Kidang sa’ng aw e,
Agin gimnei ka zâh aw,
Kâmmei kuongpi a’diei maw?
En ngamla’ng aw e.
2. Santuipi vûm bang khawl kâl,
Zatam cieului gâlkâi in, Suon heita aw e......
Miriam selungdam kisa’n,
Sî bang nûi in nunnuom,
Lâmtuol saita aw e.
3. Keila piengpan, ‘Zînkol tângsa; sal bang suoh di’n;
Sien aw nang vâng mu bang ngâi vêng e!
Mu bang ka ngâi, tung Lûnmâng aw;
Sênnâu bang ei pom aw Zuonêm aw!
4. Vân sînnuoi a miza piengteng
‘Zîn in kêlsiel bang ei del den e!
Lûnmâng Jesu Sien vontawi in phammawna daw-âi tawi lawm aw e!
5. Tai bang tênna sietlei tunga
‘Zîn-in kêlsiel bang ei del den e!
Zîng ka zinna, Sietlei tuol khie’n;
Thangvân vângkhuo tuong ka tun dîng;
Hâi bang ngâhla’ng e!

No comments: